Τζορντάνο Μπρούνo: Ο πρώτος μάρτυρας της επιστήμης

Ο Τζορντάνο Μπρούνο, στα ιταλικά Giordano Bruno (1548 - 1600), ήταν Ιταλός φιλόσοφος, μαθηματικός, ποιητής και αστρονόμος. Γεννήθηκε στη Νόλα της Καμπανίας. Το 1563 εισήλθε στο Τάγμα των Δομινικανών. Το 1576 κατηγορήθηκε ως αιρετικός και αναγκάσθηκε να διαφύγει για να σωθεί. Κατέφυγε σε πολλές πόλεις, όπως Φραγκφούρτη, Μαρβούργο, Λονδίνο, Οξφόρδη, Παρίσι, Λυών, Γενεύη, Γένουα καταλήγοντας στη Βενετία. Εκεί κατά τον Μάιο του 1592 κατόπιν προδοσίας από τον προσποιούμενο ως μαθητή του, Τζοβάνι Μοτσενίγκο, συνελήφθη και παραδόθηκε στην Ιερά Εξέταση.

Επειδή οι φιλοσοφικές του αντιλήψεις επί του απείρου του σύμπαντος και περί υπάρξεως και άλλων κόσμων θεωρήθηκαν αιρετικές κακοδοξίες, μεταφέρθηκε το 1593 στη Ρώμη όπου έμεινε εγκάθειρκτος για επτά χρόνια. Καθώς όμως δεν θέλησε να αποκηρύξει τις φιλοσοφικές του ιδέες, καταδικάστηκε σε θάνατο δια της πυράς από την Ιερά Εξέταση της Ρώμης τον οποίο και υπέστη στις 17 Φεβρουαρίου του 1600. 

Ο Μπρούνο υποστήριζε την απειρία του Σύμπαντος, την ύπαρξη πολλαπλών κόσμων, και την ηλιοκεντρική θεωρία. Υποστήριζε πως η ενοποιός ουσία των πάντων είναι ο Θεός, αλλά αρνιόταν τη θεϊκή υπόσταση του Ιησού. Θεωρεί πως η θρησκεία είναι μέσο καθοδήγησης των αμαθών.

Από το 1584 (στο La Cena de le Ceneri), ο Μπρούνο εγκαταλείπει την κοσμολογία του Αριστοτέλη, για αυτήν του Κοπέρνικου (1543), στην οποία οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον άξονά τους καθώς και γύρω από τον Ήλιο. Ο Μπρούνο μάλιστα πηγαίνει τη θεωρία παραπέρα, εγκαταλείποντας την ιδέα του κέντρου. "Δεν υπάρχει κανένα άστρο στο κέντρο του σύμπαντος, διότι το σύμπαν εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις με τον ίδιο τρόπο. Κάθε αστέρι είναι ένας ήλιος σαν το δικό μας, και γύρω από το καθένα από αυτά τα αστέρια περιστρέφονται άλλοι πλανήτες, αόρατοι στα μάτια μας, αλλά υπάρχουν."

"Συνεπώς, υπάρχουν αναρίθμητοι ήλιοι και άπειρος αριθμός Γαιών που περιστρέφονται γύρω από αυτούς τους ήλιους, σαν τις επτά « Γαίες », η Γη, η Σελήνη, και οι πέντε τότε γνωστοί πλανήτες: ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας, ο Κρόνος που βλέπουμε να περιστρέφονται γύρω από τον κοντινό μας ήλιο." (Giordano Bruno, De l'infinito universo et Mondi, 1584).

Αυτός ο αποκηρυγμένος δομινικανός μοναχός θα μπορούσε να οριστεί ως ο φιλόσοφος του ανοίγματος. Το Εν, ο κόσμος και ο άνθρωπος είναι το τρίπτυχο που ορίζει τη σκέψη του σύμφωνα με την οποία ο (μη πραγματικός) κόσμος μας είναι απέραντος και κυρίως έμψυχος. Ο ανθρώπινος νους είναι ένας εν δυνάμει παγκόσμιος νους, ο ανθρώπινος μικρόκοσμος αναπαριστά τον συμπαντικό μακρόκοσμο και η "μαγική αντίληψη, η μνήμη και η φαντασία είναι οι γέφυρες που συνδέουν τον άνθρωπο με τον κόσμο και τη θεότητα". Ο μάγος δεν είναι τίποτα παραπάνω από έναν άνθρωπο σοφό ο οποίος δρα. Ο μαγικός τρόπος αντίληψης είναι ένας φυσικός τρόπος αντίληψης. Με το "Περί μαγείας" λοιπόν, το οποίο διασώθηκε ατιτλοφόρητο και πρωτοεκδόθηκε μόλις τον 19ο αιώνα, ο Μπρούνο επεδίωκε να υποδείξει "στον άνθρωπο τον δρόμο για να ενωθεί με το Σύμπαν και τους θεούς και να φτάσει στην αληθινή γνώση".

Ο Τζορντάνο Μπρούνο στην πυρά. Πίνακας του Αντρέ Ντιράντ (2000)

Καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση, ικανοποιώντας έτσι την εκκλησιαστική άποψη που επιθυμούσε την συνέχεια του γεωκεντρικού κοσμολογικού μοντέλου. Η καταδικαστική απόφαση, η οποία οδήγησε τον Τζορντάνο Μπρούνο στην πυρά, εκδόθηκε από τον καρδινάλιο Ρομπέρτο Μπελλαρμίνο (Roberto Bellarmino) (1542-1621) το 1600.